ضربان قلب تعداد تپش‌ها یا انقباض‌های قلب را در یک دقیقه نشان می‌دهد. بسته به فعالیتی که انجام می‌دهید و محیطی که در آن قرار دارید، بدن به‌طور خودکار ضربان قلب شما را تنظیم می‌کند. به همین دلیل است که ضربان قلب هنگام ورزش، هیجان یا ترس تندتر می‌شود و در زمان استراحت کاهش می‌یابد. ضربان قلب یکی از حیاتی‌ترین شاخص‌های سلامتی است، به طوری که بروز هر گونه تغییر در آن می‌تواند نشانه‌ی بیماری قلبی یا سایر مشکلات زمینه‌ای باشد. تا انتهای این مقاله از دیجی‌کالا مگ با ما همراه باشید تا با ضربان قلب نرمال و نحوه‌ی اندازه‌گیری آن آشنا شوید.
۱. ضربان قلب نرمال برای سنین مختلف متفاوت است
هنگامی که آرام هستید و فعالیت خاصی انجام نمی‌دهید، قلب مجبور نیست برای پمپاژ خون به‌داخل شریان‌ها کار زیادی انجام دهد. اگر در این شرایط ضربان قلب خود را بشمارید، به عدد به دست آمده «ضربان قلب در حالت استراحت» می‌گویند. ضربان قلب در حال استراحت به سن و وضعیت سلامتی شما بستگی دارد. هر چقدر جوان‌تر باشید، ضربان قلب‌تان بیشتر است. متخصصان محدوده‌ی ضربان قلب نرمال را برای گروه‌های سنی مختلف به‌صورت زیر تعریف می‌کنند:
- نوزادان (از بدو تولد تا چهار هفتگی): ۱۰۰ تا ۲۰۵ پش در دقیقه
- شیرخواران (از چهار هفتگی تا یک سالگی): ۱۰۰ تا ۱۸۰ تپش در دقیقه
- کودکان یک تا سه ساله: ۹۸ تا ۱۴۰ تپش در دقیقه
- کودکان سه تا پنج ساله: ۸۰ تا ۱۲۰ تپش در دقیقه
- کودکان پنج تا ۱۲ ساله: ۷۵ تا ۱۱۸ تپش در دقیقه
- نوجوانان ۱۳ تا ۱۸ ساله: ۶۰ تا ۱۰۰ تپش در دقیقه
- بزرگسالان: ۶۰ تا ۱۰۰ تپش در دقیقه
مقادیر ذکر شده برای کودکان زیر سه سال مربوط به زمان بیداری است. هنگام خواب احتمالا ضربان قلب نرمال پایین‌تر است.
هر چقدر آمادگی جسمانی شما بیشتر باشد، ضربان قلب‌تان در حالت استراحت کمتر است. به همین دلیل، ضربان قلب نرمال در ورزشکاران ممکن است به زیر ۶۰ تپش در دقیقه برسد. بعضی از داروها هم، برای مثال مسدودکننده‌های بتا که معمولا برای درمان پرفشاری خون و اضطراب تجویز می‌شوند، می‌توانند ضربان قلب را کاهش دهند.
- ۱۶ زنگ خطر بیماری قلبی که هرگز نباید نادیده بگیرید
۲. ضربان قلب با نبض تفاوت دارد
بین ضربان قلب و نبض ارتباط وجود دارد، اما آن‌ها یکسان نیستند. اصطلاح ضربان قلب به انقباض عضله‌ی قلب اشاره دارد. هنگامی که قلب منقبض می‌شود، خون حاوی اکسیژن و مواد مغذی را وارد شریان‌ها می‌کند تا در اختیار اندام‌های مختلف بدن قرار بگیرد.
خونی که وارد شریان‌ها می‌شود به‌صورت موجی در طول رگ حرکت می‌کند و نبض را به وجود می‌آورد. به عبارت دیگر، به انقباض و انبساط شریان‌ها که در پاسخ به پمپاژ خون از سوی قلب رخ می‌دهد، نبض می‌گویند. در هر قسمتی از بدن که شریان از روی استخوان عبور می‌کند می‌توان نبض را احساس کرد. در افراد سالم، تعداد نبض با تعداد ضربان قلب برابر است.
۳. عوامل محیطی روی ضربان قلب نرمال تاثیر دارند
عوامل محیطی مثل رطوبت یا هوای گرم باعث می‌شوند قلب شما خون بیشتری پمپاژ کند. اضطراب و هیجان هم ضربان قلب را افزایش می‌دهند. به‌علاوه، هنگامی که بعد از مدتی نشستن تغییر وضعیت می‌دهید و از جای خود بلند می‌شوید، ضربان قلب‌تان برای چند ثانیه بالا می‌رود.
۴. شما می‌توانید ضربان قلب خود را به‌راحتی اندازه بگیرید
شمارش نبض به سنجش ضربان قلب کمک می‌کند. نبض معمولا در قسمت داخلی مچ دست، قسمت داخلی آرنج یا کنار گردن احساس می‌شود. پزشکان می‌توانند نبض را در سایر نقاط بدن مانند شکم، قفسه‌ی سینه، پشت زانو، بالای ران و روی پاها هم احساس کنند. پیدا کردن این مکان‌ها ممکن است بدون آموزش سخت باشد.
برای اندازه‌گیری ضربان قلب در خانه، انگشت وسط و اشاره‌ی خود را به‌آرامی روی قسمت داخلی مچ دست قرار دهید و به‌مدت ۶۰ ثانیه تعداد ضربان‌ها را بشمارید. اگر می‌خواهید این کار را سریع‌تر انجام دهید، کافی است کمی ریاضی بدانید. تعداد ضربان‌ها را در مدت ۱۵ یا ۳۰ ثانیه بشمارید و عدد به دست آمده را به‌ترتیب در ۴ یا ۲ ضرب کنید.
ذکر این نکته ضروری است که امروزه در بازار ابزارهای مختلفی برای سنجش ضربان قلب وجود دارد، از جمله: مچ‌بندهای هوشمند، فشارسنج‌های دیجیتال، برنامه‌های گوشی‌های هوشمند و وسایل ورزشی مثل تردمیل.
- هر آنچه باید پیش از خرید تردمیل بدانید
مشاهده همه
مشاهده همه
۵. سنجش ضربان قلب در حین ورزش یا بعد از آن مهم است
اندازه‌گیری نبض در حین ورزش یا بلافاصله بعد از آن به شما کمک می‌کند که بدانید شدت تمرینی که انجام می‌دهید مناسب است یا خیر. ضربان قلب در حین ورزش به‌طور طبیعی بالا می‌رود، اما نباید بیش از حد افزایش یابد. برای یافتن عدد مناسب، سن خود را از ۲۲۰ کم کنید. به عدد به دست آمده «حداکثر ضربان قلب» می‌گویند. چنانچه به‌تازگی ورزش را شروع کرده‌اید، ضربان قلب شما در حین ورزش باید تقریبا ۵۰ درصد حداکثر ضربان قلب باشد. اگر به‌طور منظم ورزش می‌کنید، احتمالا می‌توانید ضربان قلب خود را هنگام ورزش تا ۸۵ درصد حداکثر ضربان قلب افزایش دهید.
افرادی که سبک زندگی بسیار کم‌تحرکی دارند یا به بیماری‌هایی مثل مشکلات قلبی و تنفسی مبتلا هستند، قبل از شروع هر نوع ورزشی باید با پزشک مشورت کنند. پزشک می‌تواند به آن‌ها در تنظیم یک برنامه‌ی تمرینی مناسب کمک کند.
- چقدر و چگونه ورزش کنیم تا قلب سالم‌تری داشته باشیم؟
۶. کاهش یا افزایش ضربان قلب هر ۲ می‌توانند خطرناک باشند
اگر ضربان قلب شما در حالت استراحت بیشتر یا کمتر از محدوده‌ی توصیه شده باشد، احتمالا به یک مشکل زمینه‌ای مبتلا هستید. به افزایش ضربان قلب به بالاتر از ۱۰۰ تپش در دقیقه «تاکی‌کاردی» (Tachycardia) و به کاهش آن به کمتر از ۶۰ تپش در دقیقه «برادی‌کاردی» (Bradycardia) می‌گویند.
تاکی‌کاردی در کودکان و زنان شایع‌تر است. دلایل اصلی این عارضه عبارتند از: استرس، سیگار کشیدن و مصرف الکل، قهوه یا سایر نوشیدنی‌های کافئین‌دار. برادی‌کاردی غالبا از عفونت، کم‌کاری تیروئید، برهم خوردن تعادل شیمیایی خون، مشکلات تنفسی هنگام خواب (آپنه‌ی انسدادی خواب) یا بیماری‌های التهابی مانند لوپوس ناشی می‌شود. مشکلات مربوط به رشد قلب در دوران جنینی هم می‌توانند در بروز آن نقش داشته باشند.
به یاد داشته باشید که در ورزشکاران حرفه‌ای ممکن است به‌طور طبیعی ضربان قلب نرمال در حالت استراحت کمتر از ۶۰ تپش در دقیقه باشد و حتی به کمتر از ۴۰ تپش در دقیقه برسد. با این حال، برای سایر افراد این عدد به‌طرز خطرناکی پایین است.
۷. راههای مختلفی برای کاهش ضربان قلب وجود دارد
در بسیاری از موارد، داشتن آرامش به کاهش ضربان قلب کمک می‌کند. پس بنشینید، یک لیوان آب بنوشید یا چند نفس عمیق بکشید. سبک زندگی سالم شامل ۳۰ دقیقه ورزش در روز، خوردن غذاهای مغذی، حفظ تناسب اندام، کاهش دریافت کافئین و پرهیز از سیگار و الکل هم کمک‌کننده است. برای کنترل استرس می‌توانید مدیتیشن، یوگا و تای‌چی را هم امتحان کنید. اگر این راهکارها موثر نبودند، به پزشک مراجعه کنید تا علت تپش قلب شما مشخص شود.
کلام پایانی
اگر ضربان قلب‌تان نامنظم است یا در حال استراحت به‌طور مداوم خیلی بالا یا پایین می‌رود، با پزشک صحبت کنید. همچنین حداقل یک بار در سال برای معاینه نزد پزشک بروید. هر بار که چکاپ می‌شوید، پزشک بسته به شرایط شما احتمالا ضربان قلب‌تان را بررسی می‌کند. اندازه‌گیری ضربان قلب یک راه‌ی ساده برای تشخیص به‌موقع بسیاری از بیماری‌ها است.
منابع: medicinenet, my.clevelandclinic